Tuyên truyền về Lề hội vật Đuổi giải mùng 7 tháng Giêng
Về Cao Xá trong những ngày đầu Xuân mới, mỗi người con quê hương Cao Xá nói chung, con em làng Vĩnh Tề nói riêng luôn tồn tại trong tâm trí khí thế, sự lôi cuốn, náo nhiệt về những cuộc đo tài, đọ sức của các Đô vật tại Hội vật đầu xuân của Làng Vĩnh Tề.
Đình Vĩnh Mộ thuộc Cụm di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh Đình, chùa Vĩnh Mộ, xã Cao Xá, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ. Đình thờ thành hoàng tên húy là Nguyễn Văn Kỳ, một vị tướng dưới thời Vua Hùng thứ 18 có công cùng Tản Viên Sơn Thánh đánh đuổi giặc Thục.
Tương truyền rằng, sau khi Hùng Duệ Vương truyền ngôi cho Thục Phán thì tướng Nguyễn Kỳ đã thoái trào về đây sinh cơ lập nghiệp. Ngài Kỳ đã lập được ba trang ấp và đặt tên là Bình Mạc Tam Trang. Hàng năm cứ đến ngày khai hạ mùng 7 tháng giêng là Ngài Kỳ mở lễ hội đuổi giải. Hội vật diễn ra suốt 5 ngày từ ngày mùng 7 đến trưa ngày 11 tháng giêng mới kết thúc.
Hội vật đuổi giải đình Vĩnh Mộ là một trong những lễ hội truyền thống độc đáo ở Phú Thọ. Đây là lễ hội truyền thống tưởng nhớ những trận chiến của quân sĩ, đồng thờI thể hiện tinh thần thượng võ của người dân Vĩnh Mộ.
Trong dân gian vùng đất tổ từ xưa đã truyền tụng câu ca dao:
“Mình về đằng ấy mà xa
Thì về Vĩnh Mộ với ta cho gần
Vĩnh Mộ có tục hát Xoan
Có hội thi vật đầu tuần tháng Giêng.”
Đúng vậy, trong những ngày diễn ra hội vật thì ở Vĩnh Mộ, ban ngày thì hò gieo, trống phách ầm ầm, cổ vũ cho các đô vật. Tối đến thì có lửa trại và giao lưu hát Xoan. Có năm thì là mời các đoàn hát hội, hát chèo về biểu diễn cho dân xem.
Hội vật có hai phần là phần lễ và phần hội. Phần lễ thì có lễ rước kiệu và lễ tế thần. Phần hội thì có các trò chơi dân gian, có giao lưu hát Xoan và sôi động nhất là thi vật.
Hội vật ở Vĩnh Mộ chia làm 5 giai đoạn
Một là Vật thờ (hay còn gọi là vật trình thánh): Dân làng cử ra 2 đô vật lão thành, có nhiều thành tích trong thi đấu, có miếng vật hay ra vật trình thánh. Vật trình thánh là phép thánh được bắt đầu hội vật, Vật trình thánh chỉ là trình diễn chứ không phải vật thắng thua
Vật trình thánh Tại Lễ Hội vật đuổi giải
Hai là Vật hội đồng (hay còn gọi là vật trình làng): Đây là vật tập thể, dân làng cử 3 đôi hoặc 5 đôi cùng vào sới vật, vật với nhau hết tốp này đến tốp khác, cho đến khi các đô vật đã được trình làng. Vật hội đồng cũng không vật thắng hay thua, chỉ vờn nhau thăm dò là chính.
Vật Hội đồng tại Lễ hội Vật đuổi giải
Ba là Vật giải: Các đô vật được sắp xếp theo độ tuổi và thứ hạng cân để vào vật với nhau. Đây là vật trực tiếp, thắng ở lại, thua ra. Cuối cùng tìm ra được đô vật nhất giải.
Bốn là Vật đổ giải: Người được giải nhất, chưa lấy giải vội mà trèo lên vuốt tay vào giải, rồi quay xuống ngồi xếp chân bằng tròn ở giữa sới vật, mặt hướng về phía trước ý là thách đố xem còn ai còn dám vào vật nữa không. Người nào vào vật đổ giải thì sẽ bước lên chỗ treo giải, vuốt tay vào giải, rồi bước xuống sới bắt tay người thách đấu. Nếu vật thắng người giữ giải, thì người giữ giải xin nhường giải.Vật đổ giải đến trưa ngày 11 tháng Giêng thì kết thúc.
Năm là Đuổi giải: Người thắng cuộc trèo lên cột cờ, giật lấy giải, rồi cùng cả đoàn đô vật, cắm đầu, cắm cổ chạy về phương bắc ra khỏi làng. Đằng sau là dân làng cầm gậy gộc, giáo mác, trống, chiêng, thanh la, … hò reo đuổi theo. Đuổi đến khi nào đô vật chạy ra khỏi làng và phải nhảy xuống nước thì làng mới thôi.
Lệ này là để ca ngợi chiến thắng thủy tặc trong cuộc chiến tranh Sơn Tinh - Thủy tinh (đuổi thủy tặc xuống nước). Khi chạy giải, đoàn đô vật cấm không ai được ngoái đầu lại. Nếu ai ngoái cổ lại sẽ bị dan làng đánh đòn vì ngoái lại là rủi ro vẫn quay lại làng, năm mới làng “Mất giông”.
Từ sau năm 209 trước Công Nguyên, tức thời kỳ Bắc thuộc thì làng lại ra thêm lệ là Đoàn đo vật chạy ra khỏi làng là phải chạy về Phương Bắc và cuối cùng vẫn pahir nhảy xuống nước thì làng mới thôi đuổi. Lệ này khơi dậy lòng yêu quê hương đất nước, quyết tâm đánh đuổi quân Bắc thuộc về Phương Bắc.
Hội Vật đình Vĩnh Mộ, xã Cao Xá là lễ hội truyền thống tưởng nhớ những trận chiến của quân sĩ năm xưa, đồng thời thể hiện tinh thần thượng võ của người dân Vĩnh Mộ. Hội vật đuổi giải đình Vĩnh Mộ có đặc trưng khác với tất cả các hội vật khác trên cả nước; đuổi giải chính là nét đặc biệt làm cho hội vật Vĩnh Mộ trở nên độc nhất vô nhị, luôn thu hút, lôi cuốn các trai tráng trong xã, các vùng lân cận và du khách thập phương tìm về để đua tài, đọ sức.
Ở Vĩnh Mộ, lễ khai xuân kết hợp là khai mạc hội vật và đúng ngày Tết khai Hạ. Theo dân gian, khai Hạ là ngày con người xuất hiện ở trên thế gian nên lễ khai xuân vào đúng ngày này là cầu mong cho Quốc Thái dân an, cầu mong cho dân làng an khang thịnh vượng.
Lễ hội vật đổi giải Vĩnh ngộ đã thể hiện đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” ở phần rước kiệu và tế thần. Rước kiệu và tế thần ở Vĩnh Mộ diễn ra rất long trọng và linh thiêng thể hiện lòng tri ân sâu sắc đối với các bậc thánh nhân.
Hội vật đuổi giải Vĩnh Mộ biểu dương tinh thần thượng võ, thức tỉnh tinh thần yêu quê hương đất nước, quật cường đứng dậy đánh đuổi giặc ngoại xâm lược thể hiện ở việc đuổi Thủy Tặc xuống nước, đuổi quân Bắc thuộc về Phương Bắc.
Về tâm linh, Hội vật đuổi giải Vĩnh Mộ còn như một cái “Hèm” của dân làng là đầu năm mới đuổi hết cái rủi ro của Năm cũ ra khỏi làng để năm mới đón mừng những điều tốt lành. Nếu mọi việc diễn ra suôn sẻ thì dân làng phấn khởi lắm, mọi người hớn hở ra về và lại sắp cỗ ăn mừng như ăn Tết vì tin rằng mọi điều sẽ tốt lành, mưa thuận gió hòa mùa màng sẽ bội thu, con người, con của đều khỏe mạnh và sinh sôi nảy nở.
Tân Thủy - St